Nýsköpun og þróun nýrra viðskiptatækifæra er grundvöllur hagsældar og framsækinna
samfélaga. Hugmyndaauðgi skapandi einstaklinga skiptir miklu máli, en rannsóknir hafa
sýnt fram á að uppsprettur nýsköpunartækifæra liggja að miklu leyti í því umhverfi sem
skapandi einstaklingar lifa og starfa í. Verðmætustu tækifærin verða þannig til þegar
fólk tengir saman hugmyndir úr mismunandi áttum í sínu tengslaneti á nýjan hátt.
Markmið þessa verkefnis var að hanna, þróa og prófa frumgerð að hugbúnaðarlausn til að
safna upplýsingum um tengslanet, samskipti og boðleiðir innan nýsköpunarfyrirtækja. Með
því að greina hvaða áhrif þessir þættir hafa á nýsköpun og hugmyndaauðgi er hægt að
skilja betur uppsprettur nýsköpunartækifæra og hjálpa nýsköpunarfyrirtækjum að bæta
árangur sinn. Verkefnið byggir á niðurstöðum rannsókna innan tengslanetagreiningar (e.
social network analysis) og nýsköpunar (e. innovation) og styður einnig við
áframhaldandi rannsóknir. Öllum helstu markmiðum verkefnisins var náð og eru
prófanir á lausninni þegar hafnar.
Sumarið 2020 unnu nemendur að því að hanna hugbúnað sem greinir tengslanet innan
nýsköpunarfyrirtækja og fékk verkefnið styrk frá Nýsköpunarsjóði Námsmanna. Markmið
verkefnisins var að hanna, þróa og prófa frumgerð að hugbúnaðarlausn, sem gerir mögulegt
að safna upplýsingum um tengslanet, samskipti og boðleiðir nýsköpunarfyrirtækja, greina
áhrif þessara þátta á nýsköpun og hugmyndaauðgi, og hjálpa fyrirtækjum að bæta starfsemi
sína.
Nýsköpunargildi verkefnisins er tvíþætt. Annars vegar er um að ræða nýja lausn sem
gagnast einstökum nýsköpunarfyrirtækjum beint við að skipuleggja og byggja upp
nýsköpunarstarf sitt, bæta upplýsingaflæði og auka nýsköpunarvirkni. Slík lausn var ekki
til áður og því ótvírætt virði af því fyrir íslensk nýsköpunarfyrirtæki að geta nýtt
hana við skipulag sinnar starfsemi. Hins vegar mun lausnin verða mikilvæg við
áframhaldandi rannsóknir á þætti tengslaneta í nýsköpun og þannig auka skilning á því
hvaða aðferðir skila bestum árangri þegar kemur að því að byggja upp nýsköpunarfyrirtæki
og nýsköpunarumhverfið. Mikils virði er að rannsaka betur hvernig niðurstöður nýjustu
rannsókna eiga við í því litla og opna nýsköpunarumhverfi sem Ísland er.
Aðferðarfræði
Aðferðafræðin sem var höfð að leiðarljósi í þessu verkefni var tilgátudrifin nýsköpun.
Sú aðferðarfræði snýr að því að ítra jafnt og þétt, til að skilja þarfir og viðhorf
mögulegra notenda. Rætt við nokkur sprotafyrirtæki til að kanna áhuga þeirra á að skilja
betur tengslanet og boðleiðir. Eftir að frumgerðir voru tilbúnar voru þær kynntar fyrir
nýsköpunarfyrirtækjum sem gætu nýtt sér lausnina.
Rannsóknarsniðið sem varð fyrir valinu er notendaþróun (e. customer development) en það
er formleg aðferðarfræði til að þróa sprotafyrirtæki og nýjar hugmyndir í
fyrirtækjaþróun (Blank og Dorf, 2012). Rannsóknarsniðið gerir ráð fyrir því að í byrjun
hafi rannsakendur óprófaðar tilgátur um viðskiptamódel eins og; hverjir eru
viðskiptavinirnir, hvaða eiginleika vilja þeir, hvaða leið á að fara, hvernig á að halda
í viðskiptavini o.s.frv. Notendaþróun hefst með lykilhugmyndinni að það séu engin svör
við tilgátunum til staðar innan veggja svo það er hafst handa við að fara út úr húsi og
hitta viðskiptavinina til að prófa þær og hefja svokallaða tilgátuprófun.
Framkvæmd
Nemendur undirbjuggu sig í upphafi með því að fara yfir lesefni sem tengdist verkefninu.
Á fyrsta fundi nemenda með umsjónarmanni var hugmyndin rædd og mótuð og hlutir eins og í
hvaða umhverfi viðmótið yrði hannað í og með hvaða hætti samskipti færu fram.
Framkvæmd verkefnisins var unnin í fjórum þrepum: Undirbúningur, hönnun og skipulag
þróunar, þróun hugbúnaðar og söfnun og greining upplýsinga. Námsmenn stýrðu vinnunni
sjálfir en umsjónarmaður verkefnisins kom að verkefninu með því að leiðbeina námsmönnum,
þá helst varðandi áherslur og forgangsröðun verkþátta. Umsjónarmaður hjálpaði námsmönnum
að komast í samband við starfsmenn nýsköpunarfyrirtækja og veitti almenna ráðgjöf og
stuðning. Við vinnuna var byggt á aðferðum notendaþróunar (e. customer development) og
agile hugbúnaðarþróunar (e. agile software development). Í báðum þessum aðferðum er lögð
áhersla á að vinna þétt með notendum (starfsmönnum og stjórnendum nýsköpunarfyrirtækja)
og að setja sem fyrst og sem tíðast virkandi lausnir í loftið í formi nothæfra
frumgerða.
Notendasögur voru samdar fyrir fyrsta sprettinn og skiptu nemendur þeim á milli sín.
Nemendur kynntu sér hýsingarmöguleika og hvaða tegund gagnagrunns yrði notaður.
Veigamikill þáttur í verkefninu var að skilgreina þarfir kerfisins, bæði varðandi
notendaviðmót og varðandi þær upplýsingar sem mikilvægast er að safna og greina og var
það gert á fyrstu fundum við möguleg samstarfsfyrirtæki. Fyrstu drög að útlitsfrumgerð
voru búin til og hittu nemendur starfsmenn nokkurra nýsköpunarfyrirtækja og sýndu þeim
frumgerðina og fengu ábendingar um hvað væri gagnlegt og hvað mætti betur fara, auk þess
að ræða um tengslanet og boðleiðir innan nýsköpunarfyrirtækja.
Nemendur héldu áfram að þróa hugbunaðarlausnina með Agile verkefnastjórnunaraðferðum.
Unnið var í vikulöngum sprettum og notast var við Kanban töflu í skipulagsforritinu
Trello til að halda utan um notendasögur og stöðu þeirra í vinnuferlinu og verkþáttum
var skipt niður í smærri verkefni. Að lokum lögðu lokahönd á þróun
hugbúnaðarlausnarinnar og útbjuggu lendingarsíðu sem kynnir verkefnið fyrir almenningi.
Viðmót
Til að gera kleift að kynna kerfið með gögnum sem litu eðlilega út án þess að ógna
trúnaði við notendur var sett upp sérstakt sýndarfyrirtæki, „The Good Ideas Company“ og
hafði að fyrirmynd sögu Thomas Alva Edison og uppfinningum hans. The Good Ideas Company hafði alls 20
starfsmenn sem störfuðu í þremur deildum, hver við sína uppfinningu. Uppfinningarnar þrjár voru ljósaperan
(e. light bulb), myndavélin (e. camera) og hljóðritinn (e. phonograph). Starfsmenn fyrirtækisins eiga sér
allir fyrirmynd í raunverulegum starfsmönnum í fyrirtækjum sem voru stofnuð af Thomas Edison.
Í upphafi ferlisins þá fær starfsmaðurinn sendan tölvupóst sem inniheldur
auðkenningarhlekk inn í kerfið. Þegar starfsmaðurinn hefur fylgt hlekknum þá er hann
sjálfkrafa skráður inn í kerfið. Að loknum leiðbeiningum og upplýstu samþykki birtast
spurningarnar koll af kolli og hægt er að fara fram og til baka milli spurninga.
Fyrsta spurningin fjallar til dæmis um hvaða samstarfsmann starfsmaðurinn er í mestum
samskiptum við varðandi dagleg störf innan fyrirtækisins.
Ef notandinn þarf frá að hverfa getur hann vistað svörin og haldið áfram seinna. Þegar
lokið hefur verið við spurningalistann er ýtt á “Finish” takkann og upp sprettur gluggi
sem spyr hann hvort hann sé viss um að hann sé búinn að klára og upplýsir hann um að það
sé ekki hægt að breyta svörum eftir að þau hafa verið vistuð. Velji hann “OK” þá fær
hann upp glugga sem segir honum að svörin hafi verið vistuð og svo þakkir fyrir
þátttökuna. Starfsmaðurinn er sjálfkrafa skráður út úr kerfinu þegar hann klárar og ekki
hægt að komast inn í kerfið aftur eftir það.
Á fundum með notendum fékkst endurgjöf á viðmót söfnunarhluta verkefnisins. Nemendur
fylltu líka út spurningalistann fyrir starfsmenn sýnarfyrirtækisins, sem gerði kleift að
greina og kynna niðurstöður könnunarinnar fyrir mögulegum notendum, til að fá endurgjöf
á fyrirkomulag greiningarinnar og mögulegan ávinning af henni. Ýmsar niðurstöður voru
settar fram og kynntar, meðal annars var mögulegt að sýna hvernig samskiptanetið leit út
í samkvæmt þessum ímynduðu niðurstöðum.
Umræður
Markmið verkefnisins var að hanna, þróa og prófa frumgerð að hugbúnaðarkerfi til að safna
upplýsingum um tengslanet, samskipti og boðleiðir nýsköpunarfyrirtækja, greina áhrif þessara
þátta á nýsköpun og hugmyndaauðgi, og hjálpa þannig fyrirtækjum að bæta starfsemi sína. Í
upphafi var fundað með fyrirtækjum til að sannreyna að þörf væri á slíkum hugbúnaði og hvort
fyrirtæki hefðu áhuga á að átta sig betur á samskiptum og tengslum innan fyrirtækjanna.
Snemma í ferlinu var ljóst að sá áhugi lá fyrir, og byrjað var á þróun frumgerðarinnar með
aðferðum tilgátudrifinnar nýsköpunar.
Í ferlinu náðust öll helstu markmið verkefnisins og frumgerð lausnarinnar tilbúin til
gagnasöfnunar og greiningar fyrir nýsköpunarfyrirtæki. Sett var upp lendingarsíða
til kynningar á
verkefninu þar sem farið er yfir helstu atriði verkefnisins og lausnarinnar.
Prófanir á lausninni eru þegar hafnar og verða raunupplýsingar um tengslanet
fyrirtækja greindar með því markmiði að bæta starfsemi og nýsköpunarvirkni þeirra.
